Γενική περιγραφή του προτεινόμενου έργου
Ο ορεινός όγκος Δυτικής Ροδόπης (ως φυσικό όριο δύο χωρών) βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Βουλγαρίας, μιας χώρας με σημαντικές βιομηχανίες που χρησιμοποιούν παρωχημένη και ρυπαίνουσα τεχνολογία και στο βόρειο τμήμα της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, μιας περιφέρειας με συνεχώς αναπτυσσόμενη βιομηχανία, με θεσμοθετημένες βιομηχανικές περιοχές και με σημαντικά αστικά κέντρα.
Το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει παρακολούθηση με βιολογικούς δείκτες, της μεταφερόμενης προς τον ορεινό όγκο Ροδόπης αέριας ρύπανσης, εντοπισμό των περιοχών και των πηγών που συμβάλλουν στο συγκεκριμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα εκατέρωθεν των συνόρων, αξιολόγηση του υφιστάμενου χωροταξικού σχεδιασμού και ανάπτυξη δράσεων επίδειξης, προώθησης και τεχνικής βοήθειας προς τους φορείς άσκησης χωροταξικής και περιβαλλοντικής πολιτικής σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνικό επίπεδο. Στόχος του έργου είναι η ενσωμάτωση του συγκεκριμένου περιβαλλοντικού προβληματισμού στη χωροθέτηση μελλοντικών δραστηριοτήτων της ευρύτερης περιοχής.
Ως βιολογικοί δείκτες θα χρησιμοποιηθούν οι επιφυτικοί λειχήνες ξυλωδών ειδών, οι οποίοι θεωρούνται ως το πλέον κατάλληλο βιολογικό υλικό για το σκοπό αυτό, όπως προκύπτει και από σχετικές ερευνητικές εργασίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Οι μέθοδοι παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης με βιολογικούς δείκτες που θα εφαρμοστούν στα πλαίσια του προτεινόμενου έργου περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
α) Χαρτογράφηση της μεταφερόμενης αέριας ρύπανσης με βάση τα πρότυπα αφθονίας- διανομής των επιφυτικών λειχήνων, καθώς και την επεξεργασία των δεδομένων που θα συλλεχθούν με τη χρήση Δεικτών Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (Indices of Atmospheric Purity) και πολυμεταβλητών μοντέλων.
β) Χαρτογράφηση της παρουσίας των μετάλλων Pb, Cu, Cd, Cr, Mn, Ni, Zn, Al, Fe, V και των στοιχείων S και B με βάση τη συγκέντρωσή τους στους θαλλούς των επιφυτικών λειχήνων.
Τα αποτελέσματα της εφαρμογής των παραπάνω μεθόδων και τα συμπληρωματικά χωροταξικά στοιχεία μαζί με τα στοιχεία που θα προκύψουν από την καταγραφή των πηγών ρύπανσης της ευρύτερης περιοχής, θα χρησιμοποιηθούν ούτως ώστε να εντοπισθούν οι περιοχές εκείνες που συμβάλλουν στο πρόβλημα, να αξιολογηθεί η υπάρχουσα χωροταξική οργάνωση και να αναπτυχθούν δράσεις επίδειξης, προώθησης και τεχνικής βοήθειας προς τους φορείς άσκησης χωροταξικής και περιβαλλοντικής πολιτικής σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνικό επίπεδο.
Με την προώθηση των παραπάνω στόχων, παρεμβάσεων και πρωτοβουλιών μπορεί να κατοχυρωθεί στην πράξη μια βιώσιμη και αειφόρος ανάπτυξη με προοπτική την χωροταξική ανασυγκρότηση, την εναρμόνιση των χρήσεων γης μεταξύ τους και τη χωροθέτηση των μελλοντικών παραγωγικών δραστηριοτήτων χρησιμοποιώντας περιβαλλοντικά κριτήρια στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Τέλος μπορεί επίσης να κατοχυρωθεί και επί της ουσίας η κοινή δράση για την προστασία σημαντικών ευαίσθητων οικοσυστημάτων της περιοχής όπως το Παρθένο Δάσος Φρακτού και η Ελατιά με τη δημιουργία θεματικού πυρήνα γύρω από τον οποίο δύναται να αρθρώνεται η διασυνοριακή συνεργασία.

Το περιβαλλοντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το προτεινόμενο έργο
Θεωρείται πλέον δεδομένο ότι πολύ λίγες περιοχές μένουν ανεπηρέαστες από το πρόβλημα της ρύπανσης, όσο μακριά και αν βρίσκονται από τις πηγές ρύπανσης αφού η δυνατότητα μεταφοράς αερίων ρύπων σε μεγάλες αποστάσεις πέρα από τον τόπο παραγωγής τους αποτελεί μια πραγματικότητα. Ήδη σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία, σημαντικές ποσότητες αερίων ρύπων μεταφέρονται από τις βορείως προσκείμενες χώρες της Ελλάδος στον ελληνικό χώρο ως εισερχόμενη ρύπανση. Εκτός αυτού, ρύποι που παράγονται σε βιομηχανικές περιοχές, αστικά κέντρα και σημαντικούς αυτοκινητόδρομους μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις είτε με απλή μεταφορά των αερίων μαζών και των αιωρούμενων σωματιδίων είτε με εγκλωβισμό αυτών στα σύννεφα με αποτέλεσμα να αποτίθενται μέσω των κατακρημνισμάτων σε άλλες περιοχές μεταξύ των οποίων και ευαίσθητες οικολογικά περιοχές στις οποίες πραγματικά η παραγωγή ρύπων θεωρείται ανύπαρκτη.
Είναι δε προφανές ότι τα προβλήματα αέριας ρύπανσης σχετίζονται με το υφιστάμενο χωροταξικό σχέδιο των περιοχών καθώς και με τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται σ' αυτές. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την παρακολούθηση της αέριας ρύπανσης στην αξιολόγηση υφιστάμενων χωροταξικών σχεδίων καθώς και στην λήψη αποφάσεων σχετικά με τον εν' εξελίξει χωροταξικό σχεδιασμό των περιοχών.
Η μεταφερόμενη αέρια ρύπανση χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όταν οι περιοχές που επηρεάζονται από αυτήν είναι περιοχές υψίστης οικολογικής σημασίας με ευαίσθητα οικοσυστήματα όπως οι περιοχές του ορεινού όγκου Δυτικής Ροδόπης μεταξύ των οποίων το Παρθένο Δάσος Φρακτού και η Ελατιά των οποίων η προστασία αποτέλεσε και αποτελεί άμεση προτεραιότητα όχι μόνο της εθνικής περιβαλλοντικής πολιτικής -γεγονός που φαίνεται και από τον βαθμό προστασίας τους- αλλά και της Κοινοτικής με βάση την οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

Τεχνική περιγραφή του προτεινόμενου έργου
Το έργο αναφέρεται κυρίως στην περιοχή που περιλαμβάνεται εντός των διοικητικών ορίων του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Δράμας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δράμας Καβάλας Ξάνθης.
Στην περιοχή η εφαρμογή των μεθόδων παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, καταγραφή της χλωρίδας των επιφυτικών λειχήνων σε ξυλώδη είδη. Η καταγραφή θα πραγματοποιηθεί με επισκέψεις και δειγματοληψίες στο πεδίο και η συστηματική ταξινόμησή τους θα επιτευχθεί με τη μελέτη των μορφολογικών χαρακτηριστικών τους και με τη χρησιμοποίηση χημειοταξινομικών μεθόδων, όπως χρωμοαντιδράσεις και τεχνικές χρωματογραφίας (TLC-χρωματογραφία, HPLC κλπ). Για τα είδη λειχήνων που θα καταγραφούν θα δοθούν στοιχεία που θα αφορούν το υπόστρωμα, τη διανομή τους στη περιοχή, τη διανομή τους σε άλλες περιοχές της Ελλάδος καθώς και στοιχεία που θα αφορούν τη διανομή τους σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Τα παραδοτέα προϊόντα από τη φάση αυτή θα είναι ο κατάλογος με τη λειχηνοχλωρίδα και τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν καθώς και οι χάρτες διανομής των ειδών (distribution maps με την χρήση GPS και γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών - GIS). Αξίζει να σημειωθεί ότι η καταγραφή των επιφυτικών λειχήνων στην περιοχή μελέτης δεν έχει καλυφθεί από το CORINE, ούτε από έργα του LIFE-ΦΥΣΗ ή άλλα προγράμματα της Ε.Ε. ούτε περιλαμβάνεται σε διαχειριστικά σχέδια και μελέτες που έχουν εκπονηθεί για την εν λόγω περιοχή.
Στην εφαρμογή επίσης θα περιλαμβάνεται καταγραφή της βλάστησης των επιφυτικών λειχήνων στην κάθε περιοχή και ανάλυση των βιοκοινοτήτων τους. Η καταγραφή θα πραγματοποιηθεί με ποσοτικές μετρήσεις στο πεδίο σύμφωνα με συγκεκριμένο πρωτόκολλο δειγματοληψίας. Η βλάστηση των επιφυτικών λειχήνων σε κάθε ξυλώδες υπόστρωμα, θα περιγραφεί ξεχωριστά για κάθε τύπο οικοτόπου. Τα στοιχεία που θα συγκεντρωθούν από τις ποσοτικές μετρήσεις θα αποτελέσουν δεδομένα εισόδου σε τεχνικές επεξεργασίας δεδομένων, που ανήκουν στον τομέα της ανάλυσης πολλών μεταβλητών (multivariate analysis). Συγκεκριμένα, θα χρησιμοποιηθούν η Διορθωτική Ανάλυση Αντιστοιχιών (Detrended Correspondence Analysis) που είναι μία ιδιοτιμική τεχνική ταξιθέτησης, η Κανονική Ανάλυση Αντιστοιχιών (Canonical Correspondence Analysis), που αποτελεί νεότερη τεχνική ταξιθέτησης και η Αμφίδρομη διά Δεικτών Ανάλυση (Two Way Indicator Species Analysis), που είναι μία ιεραρχική διαιρετική πολυθετική αριθμητική μέθοδος ταξινόμησης. Τα αποτελέσματα που θα προκύψουν από την παραπάνω επεξεργασία θα εξεταστούν σε σχέση με την υπάρχουσα διεθνή εμπειρία πάνω στην ευαισθησία των λειχήνων έναντι της αέριας ρύπανσης και αναμένεται να αναδειχτούν οι επιπτώσεις της αέριας ρύπανσης στη βιοκοινότητα των λειχήνων, γεγονός που θα αποδώσει και την παρουσία αέριας ρύπανσης στην κάθε περιοχή.
Όσον αφορά τη παρουσία των βαρέων και μη μετάλλων πχ Pb, Cu, Cd, Cr, Mn, Ni, Zn, Al αλλά και των λοιπών στοιχείων, θα επιλεγούν τα κατάλληλα είδη επιφυτικών λειχήνων με σκοπό να προσδιοριστεί η συγκέντρωση των ιχνοστοιχείων στο θαλλό τους με τη χρήση αναλυτή ατομικής απορρόφησης και τα αποτελέσματα, μετά από επεξεργασία, θα αποδοθούν με την χρήση GIS σε θεματικούς χάρτες για όλη την περιοχή. Επίσης στην ευρύτερη περιοχή θα γίνει καταγραφή και απόδοση σε θεματικούς χάρτες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται και σχετίζονται με παραγωγή αέριων ρύπων και αιωρούμενων σωματιδίων αλλά και στοιχείων της υφιστάμενης χωροταξικής οργάνωσης.
Τα παραγόμενα προϊόντα των παραπάνω εργασιών, δηλαδή της παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης με βιολογικούς δείκτες, της επεξεργασίας των μορφολογικών, κλιματικών και μετεωρολογικών στοιχείων, της καταγραφής του υφιστάμενου συστήματος χωροταξικής οργάνωσης της ευρύτερης περιοχής και της καταγραφής των πηγών αέριας ρύπανσης θα τύχουν παραπέρα συνθετικής επεξεργασίας. Σκοπός της παραπέρα επεξεργασίας θα είναι η απόδοση των παραπάνω αποτελεσμάτων σε ενιαίο σύστημα παρουσίασης.
Στη συνέχεια το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει άμεση εμπλοκή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στις αρμοδιότητες των οποίων ανήκουν οι περιοχές που θα έχουν εντοπισθεί. Τα παραγόμενα προϊόντα που θα προκύψουν από την συνθετική επεξεργασία, σε συνεργασία με τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης θα συμπληρωθούν-εμπλουτισθούν και θα ενσωματωθούν σε άξονες περιβαλλοντικής πολιτικής που θα λαμβάνονται υπόψη στη βελτίωση αδυναμιών του υπάρχοντος συστήματος χωροταξικής οργάνωσης αλλά και στο σχεδιασμό μελλοντικών παρεμβάσεων.
Λαμβάνοντας δε υπ' όψη πρώτον, ότι στον Ελλαδικό χώρο φορείς με χωροταξικές δικαιοδοσίες δεν είναι μόνο οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης α' και β' βαθμού αλλά και η Κεντρική Διοίκηση (ΥΠΕΧΩΔΕ - Υπουργείο Γεωργίας) και δεύτερον, ότι οι παρεμβάσεις στο χωροταξικό σχεδιασμό είναι σκόπιμο να τυγχάνουν ευρύτερης αποδοχής και συμμετοχής όλων των κοινωνικών εταίρων, σε συνεργασία με τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης θα ακολουθηθεί μία "προσέγγιση από τη βάση ως την κορυφή" (bottom up approach). Ως πλέον αρμόδιος φορέας για αυτή την προσέγγιση προτείνεται το Τμήμα Ανατολικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος που έχει την εμπειρία να την συντονίσει και να την φέρει εις πέρας αποτελεσματικά. Η προσέγγιση αυτή θα περιλαμβάνει, α) καμπάνια ενημέρωσης των κατοίκων με μορφή εκλαϊκευμένων δημοσιευμάτων και ενημερωτικών εκπομπών στα τοπικά ΜΜΕ, τοπικών εκδηλώσεων, αφισών, ενημερωτικών εντύπων κλπ. β) καμπάνια ενημέρωσης των επαγγελματικών ενώσεων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με συναντήσεις εργασίας γ) ενημέρωση της Περιφερειακής Διοίκησης μέσω συναντήσεων εργασίας και παροχής στοιχείων και ε) ενημέρωση της Κεντρικής Διοίκησης (συναρμόδια Υπουργεία) με παρουσιάσεις και συναντήσεις εργασίας.
Πέραν της "προσέγγισης από τη βάση ως την κορυφή" θα ακολουθηθεί και "οριζόντια προσέγγιση" μεταξύ όλων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης των Νομαρχιακών Διαμερισμάτων. Η προσέγγιση αυτή θα περιλαμβάνει ανταλλαγή εμπειριών και χάραξη κοινής στρατηγικής. Στην ανταλλαγή εμπειριών και στη χάραξη κοινής στρατηγικής θα μετέχουν οι Αναπτυξιακές Εταιρίες των Νομαρχιακών Διαμερισμάτων, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι ενδιαφερόμενες Δημόσιες Υπηρεσίες και τα Επιμελητήρια. Πέραν αυτού θα είναι δυνατή και η μεταβίβαση εμπειρίας σε άλλους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης του Ελληνικού αλλά και του Ευρωπαϊκού χώρου που αντιμετωπίζουν αντίστοιχο πρόβλημα. Τέλος θα γίνουν συναντήσεις εργασίας με φορείς της Βουλγαρίας που εμπλέκονται στο χωροταξικό σχεδιασμό για την ανάπτυξη της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα της μεταφερόμενης αέριας ρύπανσης αλλά και τη χάραξη στρατηγικής ανάπτυξης μέσα από τους άξονες περιβαλλοντικής πολιτικής που θα προταθούν.
Από την υλοποίηση όλων των παραπάνω αναμένεται ότι θα ενσωματωθούν τα περιβαλλοντικά κριτήρια στον χωροταξικό σχεδιασμό αυτών των περιοχών με στόχο τη βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη.

Τεχνικός χαρακτήρας του προτεινόμενου έργου
Ο χαρακτήρας του έργου είναι πολυδιάστατος και αυτό προκύπτει αν αναλογισθεί κανείς τις πολύπλευρη αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού προβλήματος.
Πρώτα απ' όλα θα πρέπει να τονισθεί ότι το έργο ουσιαστικά έχει χαρακτήρα παροχής βοήθειας προς τις τοπικές και περιφερειακές αρχές για να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα το οποίο πιθανότατα δεν γνωρίζουν και για το οποίο δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία.
Το έργο έχει προληπτικό, διαγνωστικό και διορθωτικό χαρακτήρα διότι, στις μεν περιοχές που δεν έχουν επηρεαστεί από την αέρια ρύπανση είναι δυνατόν να προληφθεί το πρόβλημα, στις δε περιοχές που έχουν επηρεαστεί είναι δυνατόν με την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου να προληφθεί η επιδείνωση ούτως ώστε να μην αυξηθούν οι επιπτώσεις στα φυσικά οικοσυστήματα και στους οργανισμούς μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και ο άνθρωπος. Στην δεύτερη κατηγορία περιοχών είναι δυνατόν να υπάρξει και βελτίωση με την πραγματοποίηση διορθωτικών παρεμβάσεων στο χωροταξικό σχεδιασμό των περιοχών που συμβάλλουν στο πρόβλημα.
Επίσης το έργο παρουσιάζει τεχνικό ενδιαφέρον καθώς συνδυάζει μεθόδους της Εφαρμοσμένης Οικολογίας με μεθόδους εκπόνησης χωροταξικών - πολεοδομικών προγραμμάτων και σχεδίων ή τομεακών/κλαδικών χωροθετήσεων.
Πέραν αυτού το προτεινόμενο έργο αποτελεί πολύτιμο σημείο αναφοράς για σύγκριση και αξιολόγηση μελλοντικών καταστάσεων και έχει παραδειγματική αξία για εφαρμογή σε άλλες περιοχές. Αξίζει εδώ να τονισθεί ότι επανάληψη των μετρήσεων μετά από οποιοδήποτε χρονικό διάστημα μπορεί να αναδείξει τις μεταβολές που έχουν επέλθει από τη λήψη και εφαρμογή ή μη, συγκεκριμένων μέτρων περιβαλλοντικής πολιτικής και να συμβάλει στην αξιολόγηση αυτών των μέτρων. Επίσης η ύπαρξη στοιχείων και μετρήσεων αναφοράς είναι σημαντικότατη στην αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων μεταφερόμενης ρύπανσης, όπως για παράδειγμα ήταν ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία όπου θα είναι πλέον δυνατόν σε σύγκριση με τα δεδομένα βάσης να εκτιμάται η επιβάρυνση των οικοσυστημάτων της περιοχής.
Τέλος σημαντικό στοιχείο θεωρείται το γεγονός ότι τα αποτελέσματα του προτεινόμενου έργου μπορεί να συνδυαστούν και να ενοποιηθούν με τα αποτελέσματα του έργου "Εφαρμογή των μεθόδων παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης με βιολογικούς δείκτες και ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων στο χωροταξικό σχεδιασμό του νομού Καβάλας", LIFE97 ENV/GR/000387 στο οποίο συμμετέχει η ομάδα του προτεινόμενου έργου. Η ενοποίηση των αποτελεσμάτων αναμένεται να δώσει μία ολοκληρωμένη αντίληψη/θεώρηση της κατάστασης στον ενιαίο χώρο των δύο Νομαρχιακών Διαμερισμάτων. Αξίζει εδώ να τονισθεί ότι από την υλοποίηση του αντίστοιχου έργου στο Νομαρχιακό Διαμέρισμα Καβάλας προέκυψε ότι περιοχές που από τις οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εθεωρούντο "καθαρές" έχουν επηρεαστεί από την μεταφερόμενη αέρια ρύπανση και ότι υπάρχει ενδείξεις μεταφοράς ρύπων μεταξύ των όμορων Νομαρχιακών Διαμερισμάτων Καβάλας και Δράμας.

Αναμενόμενα αποτελέσματα
Τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προτεινόμενου έργου είναι:

• η εκτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης όσον αφορά τη χωρική διανομή των αερίων ρύπων.

• η εκτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης όσον αφορά τη διανομή μετάλλων μεταξύ των οποίων και βαρέα μέταλλα.

• ο εντοπισμός των περιοχών των οποίων οι δραστηριότητες συμβάλλουν στη παραγωγή ρύπων.

• η ενσωμάτωση διορθωτικών παρεμβάσεων στον υφιστάμενο χωροταξικό σχεδιασμό των προαναφερθέντων περιοχών.

• η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών κριτηρίων στη χωροθέτηση μελλοντικών δραστηριοτήτων και στην αξιολόγηση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

• η συντονισμένη λήψη μέτρων προστασίας ευαίσθητων οικοσυστημάτων.

• η δυνατότητα συνεχούς πρόβλεψης και παρακολούθησης μελλοντικών καταστάσεων σχετικά με τη μεταφερόμενη και μη αέρια ρύπανση (broad scale biomonitoring).

• η δυνατότητα αξιολόγησης μελλοντικών παρεμβάσεων μέσω σύγκρισης με την τωρινή κατάσταση.

• η ουσιαστική συμβολή στην εφαρμογή της κοινοτικής πολιτικής και νομοθεσίας σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος.

• η διευκόλυνση στη προσφυγή σε μέτρα για την εφαρμογή της μελλοντικής χωροταξικής πολιτικής.

• η ευαισθητοποίηση και ωρίμανση των τοπικών κοινωνιών στο συγκεκριμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα, η αύξηση της διαφάνειας λήψης αποφάσεων μέσω της προσέγγισης "από τη βάση ως την κορυφή".

• Η ουσιαστική ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας και η παροχή τεχνικής βοήθειας προς την Βουλγαρία ούτως ώστε να ενσωματώσει την συγκεκριμένη μεθοδολογία στην περιβαλλοντική της πολιτική.

Καινοτόμος χαρακτήρας του έργου
Το προτεινόμενο έργο είναι καινοτόμο για τους εξής λόγους:

• Ενσωματώνει τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής.

• Η προτεινόμενη μεθοδολογία είναι συμπληρωματική της υπάρχουσας, που ήδη ακολουθείται στον ελληνικό χώρο για την εκτίμηση της αέριας ρύπανσης και συγκεκριμένα με τη χρήση σταθμών μέτρησης απόλυτων τιμών των ρύπων.

• Το προτεινόμενο έργο, στο βαθμό που αφορά τις ευαίσθητες οικολογικά περιοχές είναι συμπληρωματικό των διαχειριστικών σχεδίων που έχουν εκπονηθεί ή εκπονούνται στις περιοχές που έχουν προταθεί από την Ελλάδα στο πλαίσιο της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ περί Οικοτόπων και έχουν χρηματοδοτηθεί από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους.

• Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με το χαμηλότερο κόστος συγκριτικά με αυτό που απαιτείται για την εγκατάσταση σταθμών μέτρησης της αέριας ρύπανσης, η οποία για την κάλυψη της περιοχής απαιτεί πολλαπλάσιο προϋπολογισμό. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Βουλγαρία η οποία πλέον θα μπορεί να ενσωματώσει την συγκεκριμένη μεθοδολογία στην περιβαλλοντική της πολιτική και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με πολύ χαμηλό κόστος.

• Η μεθοδολογία αξιοποιεί τις επιπτώσεις της αέριας ρύπανσης σε ευαίσθητα είδη για να εντοπίσει την ίδια τη ρύπανση.

• Εστιάζει το θέμα στην πρόληψη της διόγκωσης ενός περιβαλλοντικού προβλήματος αλλά και στην διάγνωση και διορθωτική παρέμβαση.

• Συμβάλει στην ολοκλήρωση των γνώσεων και δράσεων που είναι αναγκαίες για μία σφαιρική αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

• Συμβάλει στην εφαρμογή της Οδηγίας 96/62/ΕΚ για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος.

Αναμενόμενο περιβαλλοντικό όφελος - Ενδεχόμενο περιβαλλοντικό κόστος
Το αναμενόμενο περιβαλλοντικό όφελος κρίνεται υψηλό αν αναλογιστεί κανείς το περιβαλλοντικό κόστος από την μη υλοποίηση του έργου. Συγκεκριμένα:

• θα παραμείνει άγνωστο το ποιες περιοχές του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Δράμας αντιμετωπίζουν πρόβλημα αέριας ρύπανσης και τι είδους πρόβλημα με όλες τις συνέπειες για την υγεία των κατοίκων

• για τις περιοχές που δεν παρουσιάζουν πρόβλημα θα παραμείνει άγνωστο ποιες χωροταξικές παρεμβάσεις είναι δυνατόν να προκαλέσουν πρόβλημα και ποιες όχι

• για τις περιοχές που παρουσιάζουν πρόβλημα και δεν είναι γνωστό στους φορείς δεν θα υπάρξουν διορθωτικές χωροταξικές παρεμβάσεις με αποτέλεσμα την επιδείνωση του προβλήματος με τον κίνδυνο της εμφάνισης μη αντιστρεπτών καταστάσεων

• για τις ευαίσθητες οικολογικά περιοχές του ορεινού όγκου Ροδόπης, όπως το Παρθένο Δάσος Φρακτού και η Ελατιά, θα εξακολουθεί να υφίσταται αν υπάρχει πιθανή πίεση μεταφερόμενης ρύπανσης και χωρίς τις δυνατότητες πρόληψης που παρέχει το προτεινόμενο έργο τα αρνητικά αποτελέσματα θα εκφραστούν βιοσυσσωρευτικά στους οργανισμούς και στα οικοσυστήματα

Κοινοτικό ενδιαφέρον για το έργο

• Το προτεινόμενο έργο προσεγγίζει ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι το πρόβλημα της ρύπανσης και ενσωματώνει τον περιβαλλοντικό προβληματισμό στο χωροταξικό σχεδιασμό με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη.

• Το προτεινόμενο έργο είναι σε συμφωνία με την εφαρμογή της Σύμβασης για τη "διασυνοριακή ατμοσφαιρική ρύπανση σε μεγάλες αποστάσεις" που η Κοινότητα υπέγραψε στη Γενεύη στις 14 Νοεμβρίου 1979 και έθεσε σε εφαρμογή στις 16 Μαρτίου 1983.

• Το προτεινόμενο έργο εμπίπτει στα πλαίσια του 5ου κοινοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον.

• Το προτεινόμενο έργο συμβάλει στην εφαρμογή της κοινοτικής πολιτικής και νομοθεσίας στον τομέα του περιβάλλοντος και συγκεκριμένα της Οδηγίας 96/62/ΕΚ του Συμβουλίου της 27ης Σεπτεμβρίου 1996. Η οδηγία 96/62/ΕΚ για την "Εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος" έχει σκοπό να συμβάλει στην εκτίμηση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος στα Κράτη Μέλη, στη συγκέντρωση κατάλληλων πληροφοριών για την ποιότητα του αέρα και την ενημέρωση του κοινού, στην αποφυγή, πρόληψη και μείωση των επιβλαβών επιπτώσεων στο σύνολο του περιβάλλοντος και στη διατήρηση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος όταν είναι "καλή". Για την εφαρμογή της Οδηγίας 96/62/ΕΚ ανατίθεται στα Κράτη Μέλη η εκτίμηση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, τα Κράτη Μέλη που δεν διαθέτουν αντιπροσωπευτικές μετρήσεις των επιπέδων ρύπων για όλες τις ζώνες και τους οικισμούς, υποχρεώνονται να οργανώνουν εκστρατείες αντιπροσωπευτικών μετρήσεων, ερευνών ή εκτίμησης, ώστε να έχουν τα δεδομένα αυτά εγκαίρως προς εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας. Τα Κράτη Μέλη υποχρεώνονται να καταρτίζουν κατάλογο των ζωνών και των οικισμών όπου τα επίπεδα των ρύπων δεν υπερβαίνουν τις οριακές τιμές. Στις ζώνες και στους οικισμούς αυτούς τα Κράτη Μέλη υποχρεώνονται να διατηρούν τα επίπεδα των ρύπων κάτω από τις οριακές τιμές και να καταβάλλουν προσπάθειες για τη διαφύλαξη της καλύτερης δυνατής ποιότητας του αέρα που συμβιβάζεται με τη σταθερή ανάπτυξη. Για το σκοπό αυτό οι αρμόδιες αρχές και οι οργανισμοί των Κρατών Μελών υποχρεώνονται να συντονίζουν στην επικράτειά τους τα κοινοτικά προγράμματα για τη διασφάλιση της ποιότητας, τα οποία οργανώνονται από την Επιτροπή.

• Το προτεινόμενο έργο συμβάλει επίσης στην εφαρμογή της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαίου 1992. Η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη "Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας" έχει σκοπό να συμβάλει στη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας στην επικράτεια των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο της διατήρησης που προτείνει τίθεται σαφώς η προστασία των οικοτόπων, των ειδών και των θέσεων που θα ενταχθούν στο δίκτυο "ΦΥΣΗ 2000" από τη ρύπανση.

• Το προτεινόμενο έργο εναρμονίζεται πλήρως με την Απόφαση αριθ. 2179/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Σεπτεμβρίου 1998 περί αναθεωρήσεως του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σχετικά με την πολιτική και τη δράση για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη "Στόχος η αειφορία"

• Επίσης, το έργο προετοιμάζει την Ελλάδα σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, στο να είναι σε θέση να μετέχει, με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, σε ευρείας κλίμακας εφαρμογές των αντίστοιχων μεθόδων.

Δυνατότητα αναπαραγωγής του έργου
Το προτεινόμενο έργο είναι δυνατόν να υλοποιηθεί ξανά μετά από εύλογο χρονικό διάστημα ούτως ώστε τα νέα αποτελέσματα που θα προκύψουν να συγκριθούν με τα τωρινά και να αξιολογηθούν οι χωροταξικές παρεμβάσεις που θα γίνουν στο ενδιάμεσο διάστημα δηλαδή να εκτιμηθεί αν υπήρξε βελτίωση ή επιδείνωση της κατάστασης στο πρόβλημα και να αναδειχθούν οι χωροταξικές μεταβολές που την προκάλεσαν.

Δυνατότητα εφαρμογής σε άλλες περιοχές
Το προτεινόμενο έργο έχει δυνατότητα εφαρμογής σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού προβλήματος της μεταφερόμενης αέριας ρύπανσης αλλά και στην εφαρμογή της Κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής σ' αυτό τον τομέα. Συγκεκριμένα εστιάζοντας στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης το προτεινόμενο έργο μπορεί να εφαρμοστεί σε όλη την έκταση αυτής.

Δράση διάδοσης προβλεπόμενη από το προτεινόμενο έργο
Η διάδοση των αποτελεσμάτων θα περιλαμβάνει ενημέρωση όλων των φορέων άσκησης περιβαλλοντικής και χωροταξικής πολιτικής σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνικό επίπεδο καθώς και ενημέρωση του κοινού και λοιπών φορέων που είναι άμεσα ή έμμεσα ενδιαφερόμενοι. Επίσης θα περιλαμβάνει ενημέρωση φορέων και επιτροπών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης που ασχολούνται με τα αντίστοιχα θέματα καθώς και ενημέρωση της επιστημονικής κοινότητας.

Δυνατότητες επέκτασης του έργου σε περιφερειακό επίπεδο
Το έργο είναι επιθυμητό αλλά και εφικτό να επεκταθεί με εφαρμογή για τους υπόλοιπους νομούς της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης.

Φάσεις του έργου
Φάση 1

Εφαρμογή παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης με βιολογικούς δείκτες σύμφωνα με τις τεχνικές και τα πρωτόκολλα δειγματοληψίας και συγκέντρωση λεπτομερών χωροταξικών στοιχείων.

Συνθετική επεξεργασία των παραγόμενων αποτελεσμάτων από τις προηγούμενες φάσεις και ένταξή τους σε ενιαίο σύστημα παρουσίασης.

Φάση 4

Εμπλεκόμενοι φορείς

Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος - Τμήμα Ανατολικής Μακεδονίας
Υπεύθυνος: Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος - Πρόεδρος
Ινστιτούτο Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης-Πάντειο Πανεπιστήμιο
Υπεύθυνος: Καθηγητής Παύλος Λουκάκης
Τμήμα Βιολογίας - Πανεπιστήμιο Κρήτης
Υπεύθυνος: Dr. Στέργιος Αργ. Πυρίντσος
Τμήμα Περιβαλλοντικών Επιστημών - University of Siena
Υπεύθυνος: Dr. Stefano Loppi